Podstawowym czynnikiem warunkującym efektywną produkcję mleka oraz żywca wołowego jest racjonalne wykorzystanie w żywieniu bydła pasz objętościowych, a szczególnie kiszonek.

Udział kiszonki w dziennej dawce pokarmowej dla bydła powinien być jak najwyższy (50–75%), a najważniejszą jej cechą, decydującą o uzyskiwanych efektach produkcyjnych różnych grup użytkowych bydła, musi być wysoka jakość.

Co wpływa na jakość kiszonek?

1. Surowiec – gatunek i odmiana roślin, zawartość suchej masy, pojemność buforowa i skład chemiczny, właściwości fizyczne, struktura, zanieczyszczenia, mikroflora naturalnie występująca na zdrowych roślinach.
2. Technologia produkcji – termin zbioru, rodzaj maszyn do zbioru, typ zbiornika i rodzaj pryzmy, przygotowanie surowca (przewiędnięcie lub podsuszenie), rozdrobnienie, ugniecenie, okrycie folią, zamknięcie rękawów, stabilność tlenowa kiszonki.
3. Stosowanie dodatków kiszonkarskich – biologicznych (inokulanty, enzymy), chemicznych (kwasy organiczne, mineralne), wzbogacających o cukier lub suchą masę (melasa, sieczka ze słomy).

Cechy dobrej kiszonki:

— pH 4–5,
— wysoka wartość pokarmowa,
— smakowitość (przyjemny zapach, dobrze zachowana struktura, oliwkowy kolor),
— stabilność tlenowa (niepodatność na wtórną fermentację),
— prawidłowa jakość mikrobiologiczna.

Ważnym elementem jakości kiszonek jest ich stabilność tlenowa, czyli oporność na rozkład tlenowy. Bezpośrednią przyczyną niestabilności tlenowej kiszonek jest rozwój drożdży i pleśni. Ich aktywność w zakiszanym surowcu roślinnym jest wynikiem jego nadmiernego podsuszenia bądź nieprawidłowego wybierania kiszonki z silosu.

pleśń w kiszonce

Ważnym elementem jakości kiszonek jest ich stabilność tlenowa, czyli oporność na rozkład tlenowy. Fot. Pixabay.com

Chronić jakość kiszonek

Rozwój pleśni w kiszonkach jest skutkiem podwyższania się pH z przemian tlenowych powodowanych przez drożdże. Stanowi on bezpośrednią przyczynę obniżenia smakowitości kiszonek dla bydła. Konsekwencją jest zmniejszenie ilości pobieranej przez zwierzęta paszy i – co się z tym bezpośrednio wiąże – wydajności mleka i przyrostów masy ciała.

Wpływ skarmiania niestabilnej tlenowo kiszonki na zdrowie i produkcyjność zwierząt:
— hamowanie fermentacji w żwaczu,
— wzrost pH płynu żwaczowego,
— obniżenie ogólnej zawartości lotnych kwasów tłuszczowych (kwasy octowy i propionowy),
— wzrost ilości kwasu masłowego i amoniaku.

Wymienione zmiany w żwaczu powodują obniżenie wykorzystania białka paszy i ograniczenie syntezy białka mikrobiologicznego. Kiszonki niestabilne tlenowo obniżają również liczbę pierwotniaków w żwaczu oraz zmieniają kolor i zapach płynu żwaczowego. Wtórna fermentacja kiszonek pogarsza też ich smakowitość, co z kolei prowadzi do obniżenia pobierania paszy przez zwierzęta i w konsekwencji zmian w składzie chemicznym i jakości mleka.

jakość kiszonki

Wtórna fermentacja kiszonek pogarsza smakowitość paszy. Fot. Josera

Skarmianie kiszonką złej jakości a zdrowie krów

Karmienie taką kiszonką obniża ponadto odporność zwierząt, co sprzyja występowaniu chorób (zapalenie gruczołu mlecznego – mastitis, biegunki, choroby racic). W wypadku mastitis problemem są zapalenia wymion o podłożu grzybiczym, które trudno się leczy, są długotrwałe i nawracające.
Karmienie krów kiszonkami złej jakości ma również bezpośredni wpływ na stan zdrowia i odporność rodzących się cieląt, które są mniej żywotne i bardziej podatne na zachorowania (biegunki, wyższa śmiertelność). Obecność toksycznych metabolitów pleśni w kiszonkach (mikotoksyn) oddziałuje niekorzystnie na układ rozrodczy krów. W wyniku zaburzonej gospodarki hormonalnej u krów obserwuje się opóźnienie rui, ronienia, zapalenia macicy w okresie poporodowym, a u buhajów gorszą jakość nasienia. Poza niekorzystnym wpływem na zdrowie i produkcyjność zwierząt kiszonka zawierająca niepożądane drobnoustroje czy patogeny może być źródłem skażenia surowców i produktów żywnościowych pozyskiwanych od zwierząt. Pogorszona jakość mikrobiologiczna mleka i mięsa obniża przydatność technologiczną oraz stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Sporządzając kiszonki, należy pamiętać, że ich wysoka jakość uzależniona jest nie tylko od jakości surowca, lecz także w dużym stopniu od prawidłowego przebiegu procesów fermentacyjnych, który można osiągnąć dzięki stosowaniu wymaganego reżimu technologii produkcji kiszonek.

Zobacz więcej artykułów eksperta: