Wpływ żywienia na zdrowie racic krów

Andrzej Wróblewski

Wydajność krów z roku na rok systematycznie rośnie. Biorąc pod uwagę stada będące pod oceną, w przeciągu ostatniego roku, średnia wydajność za 2019 r. wynosi 8530 kg (wzrosła o 230 kg w stosunku do roku poprzedniego).

Wraz ze wzrostem wydajności zwiększa się wielkość gospodarstw i powstaje coraz więcej obór wolnostanowiskowych. Wzrost wydajności, jak również i system utrzymania krów powoduje, że zmianie ulega również system żywienia krów. Dawki żywieniowe są coraz bardziej skoncentrowane, a co za tym idzie, spada udział pasz objętościowych na rzecz pasz treściwych, w tym skrobiowych. Te wszystkie aspekty przyczyniają się do powstawania coraz większego ryzyka schorzeń racic.

Schorzenia racic, czyli?

Ze schorzeń racic wyróżnić możemy te powstające na tle bakteryjnym (m.in. choroba Mortellaro – zapalenia skóry szpary miedzyracicowej) oraz spowodowane błędami w żywieniu (np. wrzody racic, ochwat). Wrzody są chorobą będącą skutkiem złego ukształtowania i twardości racic. Pojawiają się martwicze wrzody na podeszwie i w okolicach opuszki, które często krwawią. Najczęściej występujące objawy to zmiana koloru podeszwy róg racicowy, który powinien być twardy, robi się miękki i bolesny. Ochwat powstaje przez zaburzenia w funkcjonowaniu naczyń włosowatych tworzywa, na skutek oddziaływania histydyn i innych toksyn. Skutkiem czego są przebarwienia podeszwy racicy, zmiany krwotoczne, a warstwy podeszwy racicy stają się miękkie i gąbczaste. Przyczyn żywieniowych jest wiele:

kwasica żwacza,
zła struktura TMR,
zbyt wysoki udział pasz treściwych,
niedobory witaminowe.

Kwasica żwacza a zdrowie racic

Kwasica żwacza to najczęściej odnotowywana choroba metaboliczna bydła, powodująca niestabilność pracy żwacza poprzez wprowadzenie do dawki nadmiernej ilości łatwo fermentujących węglowodanów. Kwasica żwacza ma miejsce, gdy pH żwacza spada poniżej 5,6 na dłużej niż 3 godziny. Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest półpłynny, papkowaty kał. Następuje również spadek produkcji mleka i masy ciała zwierzęcia. W przebiegu kwasicy dochodzi ponadto do powstawania toksycznych związków, na przykład aminy, która może zaburzać prawidłowy rozwój rogu kopytowego racic (ochwat). Pojawiające się kulawizny mogą z kolei potęgować objawy kwasicy poprzez zmniejszenie częstotliwości pobierania kolejnych porcji paszy.

Wpływ struktury TMR na zdrowie racic

Samo wymieszanie paszy w wozie paszowym to nie wszystko. Bardzo duże znaczenie ma to, co wrzucamy do wozu paszowego, jak również wynik tego, co tam wymieszaliśmy. Często na pierwszy rzut oka wydaje się nam, że pasza jest odpowiednio zrobiona, lecz po głębszej analizie i wykonaniu sit TMR okazuje się, że niestety struktura paszy jest nieodpowiednia. Zbyt duża ilość paszy na 1 sicie, zbyt suchy TMR to będzie powodowało, że krowy będą paszę sortować, czego następstwem jest wspomniana wcześniej kwasica żwacza. Dodatkowo zła struktura paszy i zbyt mały udział włókna strukturalnego ogranicza wydzielanie śliny, która jest naturalnym buforem krów.

Zbyt wysoki udział pasz treściwych

Ten aspekt żywienia bardzo mocno jest powiązany z poprzednim punktem, gdyż powoduje podobne skutki co zła struktura TMR-u. W obecnym żywieniu spotykamy coraz częstszy model żywienia, gdzie proporcje pasz objętościowych do pasz treściwych wynoszą 50:50. Przy takim systemie żywienia należy pamiętać o tym, że jednorazowa dawka pasz treściwych nie może przekraczać 2,5 kg. Związane jest to z tym iż w paszach treściwych duży udział stanowią łatwo fermentujące węglowodany, które w nadmiarze będą prowadzić do kwasic stada, czego następstwem są problemy z racicami.

Witaminy a zdrowie racic

Aby zabezpieczyć zwierzęta przed problemami związanymi z wrzodami racic, należy zwrócić uwagę na odpowiedni udział makro- i mikroelementów oraz witamin. Jednym z głównych składników mający wpływ na zdrowotność racic jest Biotyna. Spotkamy ją również w literaturze pod nazwą Witamina H lub Witamina B7. Podobnie jak pozostałe witaminy z grupy B, stanowi ona pożywkę dla bakterii żwaczowych. Z badań wynika, że nawet połowa biotyny jest wykorzystywana przez żwacz. Mimo to, że bakterie żwaczowe są w stanie je wytworzyć, to duża ilość pasz treściwych upośledza proces produkcji tej witaminy. Jej pozytywny wpływ na zdrowotność racic polega na tym, że biotyna wpływa na poziom tłuszczu w rogu racicowym, co w efekcie powoduje zmniejszenie ilości wody i poprawia to twardość rogu racicowego. Zjawisko to jest potwierdzone przez badania, które dowodzą, że krowy, które dostały biotynę w dawce wykazały wzrost poziomu tłuszczu w rogu racicowym z 23,8 mg/g do 32,2 mg/g. Uwagę należy zwrócić na to, że bardzo duże dawki witaminy B7 nie mają większego wpływu na zdrowotność racic, a więc nie ma konieczności stosowania bardzo dużych dodatków biotyny w dawkach dziennych, gdyż podniesie to koszt dzienny dawki nie adekwatnie do uzyskanych wyników.

Wzrost wydajności, jak również i system utrzymania krów powoduje, że zmianie ulega również system żywienia krów. Dawki żywieniowe są coraz bardziej skoncentrowane, a co za tym idzie, spada udział pasz objętościowych na rzecz pasz treściwych, w tym skrobiowych. Te wszystkie aspekty przyczyniają się do powstawania coraz większego ryzyka schorzeń racic.

Coraz częstszy model żywienia to proporcje pasz objętościowych do pasz treściwych 50:50. Przy takim systemie żywienia należy pamiętać o tym, że jednorazowa dawka pasz treściwych nie może przekraczać 2,5 kg. Fot. Josera

Kolejnym ważnym pierwiastkiem w zdrowotności racic jest Cynk. Pierwiastek ten odpowiada za keratynizację rogu racicowego – wpływa na produkcję keratyny. W praktyce często spotyka się, że w rogu racicowym z kulawizną jest mniejsza ilość cynku. Inne jego działania w organizmie to m.in.: walka z wolnymi rodnikami, zapobieganie działaniu nadmiernej podaży miedzi, poprawa zdrowotności wymienia i skóry. W celu uzyskania jak najlepszych efektów wchłaniania cynku do organizmu należy zwrócić uwagę na formę, w jakiej się on znajduje. Z badań wynika, że najlepiej w organizmie przyswaja się forma organiczna zwana również chelatową. Chelat jest to kompleksowe powiązanie jonów metali z aminokwasami, które stanowi trwałe wiązanie. Z obecnych na rynku form organicznych najlepsze wyniki przyswajalności stanowią chelaty glicynowe, które są połączeniem jednej do trzech form glicyny (aminokwas o najniższej masie cząsteczkowej) z mikroelementem (w tym przypadku z cynkiem). Niewielka masa cząsteczkowa aminokwasu sprawia, że wchłanialność związku w jelitach wynosi niemal 100%.

Odpowiednie żywienie mineralne krów to podstawa

W wyniku wysokich oczekiwań hodowców bydła mlecznego firma Josera wyszła naprzeciw wymaganiom i wypuściła na rynek produkt Dairy Mineral, który ma przede wszystkim poprawić zdrowotność stada, a w tym racic. Produkt zawiera w swoim składzie Biotynę w 2 formach, normalnej, jak również w formie – B-Protect, która sprawia, że 50% biotyny jest chronionej w żwaczu, co jest gwarancja wchłaniania jej w świetle jelita. W Skład tego produktu również wchodzi cynk również w 2 formach: tlenkowej i chelatów glicynowych. Wszystkie te zastosowania wchodzą w skład formuły Keragen Long Life, która jest zawarta w produkcie Dairy Mineral. Efekt działania powyższej formuły możemy przeanalizować na podstawie wyników dokonanych na jednym z gospodarstw, gdzie obserwowana była zmiana liczby opatrunków po zastosowaniu produktu z formułą Keragen Long Life. Dodatkowo w produkcie tym mamy pełen skład makro-, mikroelementów i witamin wzbogacony o składnik Nutribiotic.